اهداف میانی تربیت در معارف رضوی علیه السلام

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسنده

دانش‌آموخته سطح 4 حوزه علمیه خراسان، رشتۀ تفسیر تربیتی، مشهد، ایران

چکیده

در تربیت اسلامی، هدف غایی عبودیت است و در این مسیر اهدافی تعیین شده که نقش واسطه و مرحله‌ای دارند. برخی نوشته‌ها در حوزه اهداف تربیت دینی، با بهره‌گیری از رویکرد فلسفی یا عرفانی، برخی از گزاره‌های دینی مثل، شناخت خدا، شناخت خود، ارتباط با دیگران، تقوا، توکل، صبر و ایمان و... را اهداف واسطه‌ای یا عملیاتی برای تحقق عبودیت دانسته‌اند. در این پژوهش تلاش شده تحلیل روایات امام رضا(ع)، در قالب طرحی منظم از اهداف میانی تربیت ارائه شود. در روایات معروف و معتبرِ «درجات» از امام رضا(ع) «اسلام»، «ایمان» و «تقوا» به‌عنوان زنجیره‌ای از اهداف میانی تربیت در مسیر سلوک اخلاقی و تربیت دینی بیان شده است. درجه «اسلام»، نگرش جدیدی است که انسان باید به خود، هستی و هستی آفرین و روابط مختلفش پیدا کند. با شناخت و التزام به این یافته‌ها، گرایش‌های جدیدی برای او پدید می‌آید که نتیجه آنها، شایستگی ورود به درجه «ایمان» است. پس از طی این دو مرحله، وارد درجه «تقوا» شده که میوۀ دو درجه «اسلام» و «ایمان» است. متقی کسی است که می‌خواهد رفتارش را آزادانه و آگاهانه با هراس و احساسِ عشق انجام دهد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

توضیح الأهداف الوسیطة للتربیة فی المعارف الرضویة

نویسنده [العربیة]

  • السید العلی الکاظمی
خریج المستوى الرابع من حوزة خراسان، تخصص التفسیر التربوی، مشهد، إیران.
چکیده [العربیة]

فی التربیة الإسلامیة، الهدف النهائی هو العبادة، وفی هذا السیاق تُحدد الأهداف الوسیطة کأدوار وسیطة. بعض المؤلفات فی مجال أهداف التربیة الدینیة تتطرق من منظور فلسفی أو عرفانی إلى أن الأصول الدینیة مثل معرفة الله، معرفة النفس، التواصل مع الآخرین، التقوى، التوکل، الصبر، والإیمان تعد کأهداف وسیطة أو عملیاتیة لتحقیق العبادة. فی هذا البحث، تم السعی لتقدیم تحلیل للأحادیث الواردة عن الإمام الرضا(ع) فی إطار خطة منظمة لأهداف التربیة الوسیطة. فی الأحادیث المشهورة والمعتمدة عن الإمام الرضا(ع)، یطرح «الإسلام»، «الإیمان»، و«التقوى» کسلسلة أهداف تدریجیة فی مسار السلوک الأخلاقی والتربیة الدینیة. مرتبة «الإسلام» تعبر عن رؤیة جدیدة یجب على الإنسان اکتسابها حیال نفسه، والوجود، والخالق وعلاقاته المتنوعة. بمعرفة والالتزام بهذه المواقف، یکتسب الفرد توجهات جدیدة تقوده نحو «الإیمان». بعد اجتیاز هاتین المرحلتین، یدخل الفرد مرتبة «التقوى» التی هی ثمرة درجات «الإسلام» و«الإیمان». الإنسان التقی هو الذی یسعى للقیام بأفعاله بوعی وحریة مستشعراً الخوف والمحبة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإمام الرضا(ع)
  • هدف التربیة
  • هدف الإسلام
  • هدف الإیمان
  • هدف التقوى
  1. ابن‌فارس، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  2. ابن‌منظور، جمال الدین محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
  3. اخلاقی، مرضیه. (1385ش). انسان شناسی در اندیشه امام خمینی (ره). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  4. اعرافی، و همکاران. (1376ش). در آمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: سمت.
  5. باقری، خسرو. (1392ش). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
  6. حاجی ده آبادی، (1394ش). در آمدی بر نظام تربیتی اسلام. قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  7. حرانی، ابن شعبه. (1404ق). تحف العقول. چاپ دوم. قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
  8. حمیرى، عبد الله بن جعفر. (1413ق‏). قرب الإسناد ( ط- الحدیثة). قم: مؤسسة آل البیت(ع)‏.
  9. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. لبنان: دارالعلم.
  10. صادق‌زاده قمصری، علی­رضا. (1390ش). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش.
  11. صدوق، محمد بن علی بن حسین. (1378ق). عیون اخبار الرضا. بی‌جا: انتشارات جهان.
  12. صدوق، محمد بن علی بن حسین. (1398ق). التوحید. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  13. صفایی حائری، (1388ش). تطهیر با جاری قرآن. قم: انتشارات لیله القدر.
  14. صفایی حائری، (1388ش). مسئولیت و سازندگی. قم: انتشارات لیله القدر.
  15. طالقانى سید محمود، (1362ش). پرتوى از قرآن. شرکت سهامى انتشار. تهران.
  16. طباطبایی، سید محمد حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
  17. غنوی، امیر. (1393ش). سلوک اخلاقی طرح‌های روایی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  18. غنوی، امیر. (1397ش)، مهدویت. تربیت از فرادست. قم: بوستان کتاب قم.
  19. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1417ق).کتاب العین. تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  20. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  21. مددی، سید احمد. (1389ش). «استناد فقهى به (تحف العقول) در بوته نقد و بررسى». کاوشی نو در فقه اسلامی، دوره 17، شماره 64، تابستان 1389.
  22. مصباح یزدی، محمدتقی و همکاران. (1391ش). فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
  23. معین، محمد. (1383ش). فرهنگ فازسی به عربی. تهران: زرین.
  24. مکارم شیرازی، ناصر. (1374ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.

 

 

  • تاریخ دریافت: 12 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 16 تیر 1403
  • تاریخ پذیرش: 04 آذر 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 01 اسفند 1403
  • تاریخ انتشار: 01 اسفند 1403